9 ـ تکرار مطالب. تکرار در قرآن کریم از آن روست که قرآن کتاب نور و هدایت است و در مقام هدایت لازم است مطلب واحد در هر مناسبت با زبانی خاص ادا شود تا ویژگی موعظه داشته باشد، بر خلاف کتب علمی که هر مطلب تنها در یک جا بیان می‏شود و تکرار آن سودمند نیست. سرّ لزوم تکرار در کتاب هدایت آن است که شیطان و نفس اماره که عامل ضلالت و عذابند، پیوسته به اضلال آدمی مشغولند و کار آنها گرچه گاهی کم می‏شود، لیکن ترک نمی‏شود؛ از این رو تکرار ارشاد و هدایت نیز ضروری است.

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 51]

8 ـ بیان مصداق و پرهیز از کلّی‏گویی. در کتب علمی متعارف نیست که در مقام تبیین یک حقیقت، مصادیق آن ذکر شود؛ مثلا ً در تعریف نیکی، نیکان معرفی شوند؛ اما قرآن کریم در آیات خود چنین شیوه‏ای را اعمال کرده است؛ مثلا ً، در تبیین بِرّ و نیکی می‏فرماید: (لیس البرّ أن تولّوا وجوهکم قِبَل المشرق والمغرب ولکن البرّ من آمن بالله والیوم الآخر و...). مفسرانی که قرآن کریم را همانند کتب علمی پنداشته‏اند، در این گونه موارد در پی یافتن محذوف یا توجیهات دیگری هستند تا اسلوب بیانی قرآن را با شیوه‏های متداول در کتب علمی هماهنگ بیابند؛ غافل از این که قرآن کریم یک کتاب علمی محض نیست و از روشهای متعارف کتب علمی بشری پیروی نمی‏کند. از این رو گاهی به جای وصف، موصوف را بیان می‏کند و این از روشهای کلیدی قرآن است.

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 50]

7 ـ یکی از اساسی‏ترین تفاوتهای قرآن کریم با کتب علمی بشریآن است که محور اصلی تعلیم در کتب بشری علومی است که دستیابی به آنها میسور است؛ اما مدار تعلیم در قرآن کریم علوم و معارفی است که انسانها بدون استمرار از نور وحی توان دستیابی به آن را ندارند: (کما أرسلنا فیکم رسولا ً منکم یتلوا علیکم آیاتنا ویزکیکم ویعلمکم الکتاب والحکمة ویعلّمکم ما لم تکونوا تعلمون)، (فاذکروا الله کما علّمکم ما لم تکونوا تعلمون).

گرچه انبیای الهی در علوم قابل دستیابی و مستقلات عقلی نیز استعداد بشر را شکوفا کرده‏اند: «یثیروا لهم دفائن العقول»، لیکن محور تعلیم آنان پرده برداشتن از غیب و نوآوری علمی و معرفتی برای بشر است.

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 49]

6 ـ گزینش صحنه‏های درس‏آموز تاریخی در تبیین قصه‏ها.

قرآن کریم کتاب تاریخ نیست تا وقایع‏نگارانه در هر قصه آنچه رخ داده است بنگارد، بلکه تنها به بیان بخشهایی می‏پردازد که با هدف آن (هدایت) هماهنگ باشد. سپس آن را به عنوان سنّت الهی (فلسفه تاریخ) بازگو می‏کند.

مثلا ً، نام حضرت موسای کلیم (علیه‏السلام) بیش از صد بار در قرآن کریم آمده و قصّه آن حضرت در 28 سوره به طور گسترده تبیین شده است؛ اما بخشهایی که به تاریخ و قصّه محض باز می‏گردد، مانند ثبت تاریخ میلاد و وفات آن حضرت در قرآن نیامده، بلکه به نکات حسّاس و آموزنده داستان پرداخته است.

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 48]

5 ـ پیوند دادن مسائل جهان‏شناسی با خداشناسی.

یکی از مهمترین تفاوتهای قرآن کریم با کتب علمی این است که کتب علمی تنها به بررسی و تبیین سیر افقی اشیا و پدیده‏های جهان می‏پردازد؛ مثلاً معدن‏شناس می‏گوید آنچه اکنون در دل زمین یا کوه به صورت معدن خاصی وجود دارد از میلیونها سال قبل چه تطوراتی را پشت سر گذاشته و پس از این نیز با گذشت میلیونها سال، چه تحولاتی را در پیش رو دارد؛ اما قرآن کریم که کتاب هدایت و نور است، نه کتاب علمی محض، سخن از سیر عمودی پدیده‏های جهان و ارتباط آن از یک سو با مبدأ و از سوی دیگر با معاد دارد؛ یعنی از مبدأ فاعلی و مبدأ غایی سیر و تحول موجودات سخن می‏گوید

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 46]