4 ـ داوری قاطع نسبت به اقوال و آرایی که از دیگران نقل می‏کند.

قرآن کریم همانند برخی از کتب متداول، مجمع اقوال نیست تا آرای مختلف را نقل کند و بین آنها داوری نکند، بلکه نقلهای آن با داوری همراه است. از این رو، اگر مطلبی را نقل کند و سخنی در ابطال و ردّ آن نیاورد نشانه امضا و پذیرش آن است؛ چنانکه از فرزند صالح حضرت آدم (علیه‏السلام) نقل می‏کند که معیار پذیرش عمل در نزد خدا تقواست: (قال إنّما یتقبّل الله من المتقین) و آن را ردّ نمی‏کند و از این رو در برخی روایات این جمله با عنوان «قول الله» نامیده شده است و در کتب فقهی نیز به عنوان قول الله مطرح است.

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 45]

قرآن کریم نمی‏تواند مانند کتب علمی تنها به تبیین مسائل علمی و جهانشناسانه بپردازد و یا مانند کتب اخلاقی تنها به اندرز بسنده کند یا همتای کتابهای فقهی و اصولی به ذکر احکام فرعی و مبانی آنها اکتفا کند و به طور کلی شیوه‏های رایج و معمول در کتب بشری را در پیش گیرد. این کتاب الهی در رسیدن به اهداف خود که با اهداف رسالت پیامبر جهانی، حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) متحد است، روشهای ویژه‏ای را برگزیده است، که به برخی از آنها اشاره می‏شود:

1 ـ استفاده گسترده از تمثیل برای تنزّل دادن معارف سنگین و متعالی، که بحث آن گذشت.

2 ـ بهره‏گیری از شیوه جدال احسن و پایه قرار دادن پیش‏فرضهای مقبولِ خصم، در احتجاج با کسانی که در برابر اصل دین یا خصوص قرآن سرسختی نشان می‏دهند.

3 ـ آمیختن «معارف و احکام» با «موعظه و اخلاق»، و «تعلیم کتاب و حکمت» با «تربیت و تزکیه نفوس» و پیوند زدن مسائل نظری با عملی و مسایل اجرایی با ضامن اجرای آن

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 44]

چون قرآن نسبت به تفهیم فرهنگ فطرت رسالت ویژه دارد، پس هیچ یک از داوریهای افراطی‏ها یا تفریطی‏ها درباره آن راست نیست؛ گروهی برای انحصار حجیّت در روایت و روی‏گردانی از قرآن، آن را بی‏زبان و اَبْکم پنداشتند و جز اَلْغاز و معمّاهای غیر مفهوم چیزی برای آن قائل نبودند، عدّه‏ای زبان آن را رمز محض به معارف باطنی پنداشتند که غیر از اَوْحَدیِّ مرتاضْ اَحَدی به آن دسترسی ندارد و گروهی نیز به ابتذال گراییده، صِرف دانستن عربی را برای فهم قرآن کافی انگاشتند و افراد عادی را برای فهم معانی قرآن صالح پنداشتند و نیاز به علم تفسیر را انکار کردند؛ همه این اوهامِ منسوج، منسوخ است.

[تسنیم، جلد 1 - صفحه 38]